'Een frisse neus halen aan zee', wie houdt er niet van? Voor ons, 21e-eeuwers, is de kust een haast natuurlijke vakantiebestemming, voor zo goed als iedereen binnen handbereik. Voor veel van onze voorouders uit de 19e en vroege 20e eeuw was de zee veel verder weg: ze konden zich simpelweg geen verblijf aan de kust veroorloven. De vakantiekolonies brachten hier verandering in, en lieten in de loop van de voorbije eeuw duizenden kinderen kennismaken met de gezonde zeelucht.
Maar wat hielden deze kolonies in? Wie organiseerde ze? En welke herinneringen hielden de kinderen eraan over? De tour Iedereen naar zee! Vakantiekolonies in Koksijde en Nieuwpoort neemt je al fietsend mee op ontdekking langs de vakantiekolonies van weleer. De tour biedt een intense historische reconstructie aan de hand van bezoeken ter plekke en achtergrondinformatie, in combinatie met persoonlijke getuigenissen van zowel monitors als kinderen.
Gezondheid, voeding en hygiëne
De tour start bij de kapel 'Ster der Zee', het tehuis zelf werd afgebroken. Tot mijn verbazing is de naam van de naburige tramhalte 'Koksijde Ster der Zee' die ik al zo vaak passeerde in mijn vakanties, dus ontleend aan deze plek! De inleiding in de vorm van een audiofragment start hier en vertelt dat talloze sociaal achtergestelde, zieke en door tuberculose verzwakte kinderen de zomermaanden in de gezonde zeelucht konden doorbrengen dankzij de steun van liefdadigheidsinstellingen en, later, de mutualiteit.
"Gezondheid, voeding en hygiëne stonden centraal", zo gaat het verder. Hoe aan deze drie basisbehoeftes werd voldaan, verschilt sterk naargelang de tijdsgeest en de opvattingen van de verzuilde liefdadigheidsorganisaties. Dat blijkt ook uit de - soms schrijnende - getuigenissen van de 'koloniekinderen' die de tour aanbiedt. Deze getuigenissen zijn gekoppeld aan de kolonies waar je halt houdt en dat versterkt de beleving van de bezoeker: je staat letterlijk naast de specifieke plek waar zo levendig over verteld wordt.
Een stop bij het 'Home Edouard Pecher' leert me dat het gebouw nu gebruikt wordt als kunstacademie. De ramen zijn rijkelijk versierd met schilderijen en geboetseerde sculpturen. Hoewel het gebouw een andere naam en functie toegewezen kreeg, waan je je niet alleen door de architectuur maar ook door de fotografische reconstructie van de tour meteen 60 jaar terug in de tijd. De sporen van de kolonie zijn hier visueel ook nog duidelijk aanwezig: de afdruk van de letters 'Home Edouard Pecher' schemert nog door op de gevel van het gebouw.
Om een totaalbeeld te krijgen van de vakantiekolonies leg je met de tour 26 kilometer af en passeer je maar liefst veertien sites. Elke kolonie ziet er anders uit en kent een zeer eigen geschiedenis die door fotomateriaal, een schets van de historische context en de reeds vermelde getuigenissen treffend gereconstrueerd wordt. Indien je slechts een van deze kolonies wil (her)ontdekken, is er uiteraard de mogelijkheid om enkel dat punt te bezoeken met de app.
Op het einde van de tour hoor je een getuigenis van een buurtbewoner die de kinderen van de kolonies omschrijft als "netjes en geroutineerd". Wanneer ik aan mijn nonkel, een Pannenaar, vraag hoe hij de kolonies in zijn omgeving ervoer, weet hij me te vertellen dat hij als kind niet kon bevatten dat velen van de vakantiegasten daar voor het eerst de zee zagen. Wanneer hij een koloniekind hierover bevraagde, antwoordde die het volgende "En jij? Heb jij de Kempen eigenlijk wel al eens gezien?" Next stop met de ErfgoedApp: de Kempen misschien.
Praktisch
Wil je graag op ontdekking met Iedereen naar zee! Vakantiekolonies in Koksijde en Nieuwpoort? Download dan de ErfgoedApp in de App Store of via Google Play en download de tour.
Credits
Deze tour is een samenwerking van masterstudenten Geschiedenis van de UGent Elise Huughe en Manon Mortier en de gemeente Koksijde (dienst Cultuur & Erfgoed & gemeentearchief Koksijde). Dank gaat uit naar Martine Vermandere en Amsab-ISG.
